Nieuws

Mensen rondom De Doornboom

Van de ruim honderd windmolens die Noord-Brabant telt, is die van Hilvarenbeek één van de grootste. De Doornboom werd gebouwd in 1857, maar kwam eind jaren zestig in het bezit van de gemeente. Vijf vrijwillige molenaars houden deze bergmolen in bedrijf, maar daarnaast zijn nog tientallen anderen betrokken bij dit monument. Over hen en over de woelige geschiedenis van de laatste windmolen van Hilvarenbeek, gaat het boek Mensen rondom De Doornboom, dat zojuist is verschenen.

Waarom heet een windmolen De Doornboom? De verklaring ligt in een eeuwenoude legende over een gerechtelijke moord die in het dorp al generaties wordt doorverteld. Een man, waarschijnlijk valselijk beschuldigd, vraagt om een godsoordeel. Wanneer dat in zijn voordeel dreigt te eindigen, wordt de proef afgebroken. De auteur, Kees van Kemenade, heeft het verhaal in het boek opgenomen. De auteur wilde namelijk een volledig ander molenboek schrijven, dan gewoonlijk wordt gepubliceerd. Natuurlijk komt de geschiedenis, verlucht met een groot aantal historische foto’s en kaarten aan de orde, maar het grootste deel van het boek is ingeruimd voor de mensen die om en met de molen actief zijn.

De presentatie van het boek Mensen rondom De Doornboom. De vrijwillige molenaars ontvingen uit handen van burgemeester Ryan Palmen allemaal een exemplaar van Mensen rondom De Doornboom. V.l.n.r. Bart Hoofs, de schrijver Kees van Kemenade, Ton Sleegers, Piet van Rijswijk de oud-molenaar, burgemeester van Hilvarenbeek Ryan Palmen, Brigit Moonen, Onno Wubbels, Erwin Moonen en Jan Scheirs.

Werken met de molen

Volgens de schrijver zijn er dat veel meer dan hij, toen de gemeente hem verzocht dit werk op zich te nemen, verwachtte. In de eerste plaats natuurlijk de vijf vrijwillige molenaars, waarbij oud-mulder Piet van Rijswijk en molenkenner Jan Scheirs nog vaak een handje toesteken. Dan zijn er de boeren en de graanhandelaar die tarwe, spelt en andere granen leveren, en de afnemers van de producten. De pannenkoekenbakker, de bakkers die er brood en koekjes van maken, de slager voor de worst en balkenbrij. Om de molen draaiend te houden zijn de molenbouwers onontbeerlijk. Of de zeilmaker die de zeilen levert, en de fabrikant van molenstenen. Ze zijn allemaal door de schrijver geïnterviewd en vertellen enthousiast over hun ambacht, net als de elektricien, de bliksembeveiliger, de dakdekker en de loodgieter. Maar ook de Monumentenwachten de Houtarts laat hij in het boek aan het woord. Zelfs een bioloog die de plantengroei op de berg onderzocht en en passant nog een plantje van de rode lijst, de tongvaren, ontdekte. Uit een expositie in de gewelven van De Doornboom is het museum De Dorpsdokter ontstaan. Ook die geschiedenis wordt uitgebreid uit de doeken gedaan, nat al die van de heemtuin D’n Doornhof aan de voet van de molen. Samen een heel complex dat een bezoek meer dan waard is.

Het ambacht komt uitgebreid aan de orde, zoals hier het scherpen van de groeven met de bilhamer.

Het molenambacht

Het ambacht van de molenaar staat nu weer volop in de belangstelling. In Mensen rondom De Doornboom wordt van elke van de werkzaamheden die de mulders uitvoeren uitvoerig beschreven. Het lichten van de stenen met de steenkraan en het scherpen van de stenen, het kruien naar de wind, het bedienen van het luiwerk, het omgaan met de vang, het opleggen van de zeilen en vooral natuurlijk het malen van het graan. Ooit werd er veel eikenschors tot run gemalen, voor de plaatselijke leerindustrie, dat is al bijna een eeuw voorbij. Maar de inrichting van de schorsmolen is nog altijd aanwezig. Het verhaal over het ambacht van de molenaar wordt met veel foto’s ondersteund en maakt het boek tot een werk dat veel geïnteresseerden in de molenwereld met veel plezier zullen raadplegen. De auteur heeft daarbij steeds geprobeerd om zo toegankelijk mogelijk te schrijven. Specifieke termen als kropgat en klapspaan worden meteen uitgelegd en waar nodig van een afbeelding voorzien.

Het boek Mensen rondom De Doornboom is te koop via de website van de uitgever www.kabeljauws.nl.

In het boek zijn ook veel historische foto’s opgenomen, zoals deze plaat uit 1938.

Op 7 december j.l. heeft de Unesco, na veel lobbywerk vanuit de molenwereld (De Hollandsche Molen, het Gilde van Vrijwillige Molenaars, het Ambachtelijk Korenmolenaars Gilde en het Gild Fryske Mounders) en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, tijdens haar conventie in Zuid-Korea besloten het ambacht van molenaar op de werelderfgoedlijst te plaatsen. Daarmee is het molenaarschap op de lijst van immaterieel erfgoed bijgeschreven.

Eén van de molenaars, die de beslissing in ontvangst mochten gaan nemen was Hub van Erve, molenaar op de Kerkhovense Molen in Oisterwijk en lid van onze Adviesraad.

Vanwege deze plaatsing op de werelderfgoedlijst zijn de wieken van vele molens in Nederland – en dus ook in Brabant – in de vreugdestand gezet. Deze wiekstand is overigens niet overal in de provincie hetzelfde; de molenaars houden streektradities graag in ere. Op de foto zien we de Kerkhovense Molen in Oisterwijk in de daar gebruikelijke feeststand.

De aanwijzing tot werelderfgoed geeft een enorme impuls aan het molenaarschap. Het vak moet immers blijven bestaan en worden doorgegeven, willen molens ook in de toekomst blijven draaien. De Unesco-status zorgt in elk geval voor meer aandacht voor het ambacht. Op deze wijze komt er wellicht ook meer aanwas van jongere aspirant-molenaars.

Op 1 januari a.s. lanceert Stichting Levende Molens uit Roosendaal een geheel vernieuwde website. Deze is te vinden onder www.molencentrum.nl

De stichting stelt zich ten doel om de traditionele wind- en watermolens alsook rosmolens, te behouden als levende werktuigen van een kleinschalige en duurzame economie. Onlosmakelijk daarmee verbonden is het streven naar een geschikte molenbiotoop in de vorm van voldoende windvang en een goede waterhuishouding. Tevens is er aandacht voor het aloude ambacht van de molenaar. Dit molenbehoud gaat in de visie van de stichting hand in hand met molenstudie: het vergroten van de kennis over de techniek, de geschiedenis, functies, bouwwijzen et cetera van deze archaïsche werktuigen. Ook zien wij een samenhang met aspecten als milieubehoud en gezonde voeding.

Wij maken u bij deze alvast graag attent op deze vernieuwde website.

Keldonk krijgt zijn molen terug!

Restauratie Keldonkse molen nagenoeg voltooid met het insteken van de roeden.

Vijfenveertig jaar geleden kopte de Erpse Krant “Laatste Erpse windmolen gesloopt”. Het is 19 oktober 1972. In de krant schrijft redacteur Janus van den Berg dat met de sloop van de Keldonkse molen “het rijke molenbezit van de gemeente Erp geheel verloren is gegaan”. Hoe de geschiedenis in de loop der tijd soms een bijzondere wending neemt leert de Keldonkse korenmolen De Hoop. De molen wordt op dit moment met deels nog beschikbare authentieke onderdelen gerestaureerd en herbouwd. Zaterdag 14 oktober werden de roeden gestoken en nadert het project zijn voltooiing. Keldonk krijgt zijn molen terug!

 De restauratie van korenmolen De Hoop in Keldonk is en blijft een bijzonder project. Bijzonder omdat de molen wordt gerestaureerd met deels authentieke onderdelen -waaronder de molenkap-  die molenbouwer Adriaens uit Weert 45 jaar lang conserveerde op zijn werf. Bijzonder ook omdat de carrière van molenhistoricus Nico Jurgens in de jaren ’60 startte met pogingen om de Keldonkse molen van z’n ondergang te redden. Nu aan het einde van zijn loopbaan is de heer Jurgens als adviseur betrokken bij de restauratie van de Keldonkse molen. Het doet hem goed dat zijn aantekening van destijds nu een waardevolle bron vormen voor de restauratie. Nog een bijzonderheid; de herbouw en restauratie van de molen is een specifieke soms ingewikkelde en zeer zeker tijdrovende bezigheid die voor een belangrijk deel wordt uitgevoerd door vrijwilligers.

Het vorderen van het herbouw- en restauratieproject vervuld de bouwvrijwilligers met een speciaal gevoel. De tijdelijke hal aan de voet van de molen wordt steeds leger naar mate er meer onderdelen hun definitieve plek in of aan de molen krijgen. Het project is bijna klaar. Met een beetje weemoed kunnen de vrijwilligers straks terugkijken op een fantastische bouwtijd van hard werken, veel lol en kameraadschap.

Zou het toeval zijn dat tijdens deze weekendklus het zonnetje heerlijk scheen op het werk van de bouwers? Wat in ieder geval geen toeval is, is dat de Erpse Krant van donderdag 19 oktober 2017, op de dag nauwkeurig 45 jaar nadat de heer Van den Berg zijn artikel schreef, zal openen met “Keldonk krijgt zijn molen terug!”

Voor meer informatie over het herbouw- en restauratieproject van de Keldonkse molen kunt u de website van Stichting korenmolen De Hoop Keldonk raadplegen; www.keldonksemolen.nl.

Op  zaterdag 30 september werd de tweejaarlijkse Limburgse Molenpenning uitgereikt aan molenaars Jan van Woezik en Jo van Herten. Deze ‘minimolensteen’ is een blijk van waardering van de Molenstichting Limburg voor een persoon of stichting die zich op bijzondere wijze heeft ingezet voor de Limburgs molens én molenaars. Jan van Woezik is behalve in het Limburgse echter ook in het Brabantse molenland een bekende met vele verdiensten, vandaar dat wij deze waardering hier graag willen delen.

Limburg telt – net als Brabant – vele molens, stuk voor stuk bijzonder en vaak gelegen op prachtige locaties. Sommige molens springen eruit door hun historie of uniciteit. Neem nou de molen ‘Nooit Gedacht’, al vijf generaties lang in beheer van de familie Michels en met een van de weinige vrouwelijke molenaars in Limburg aan het ‘rad’. Of de Torenmolen in Gronsveld, waarvan er maar vier in heel Nederland zijn. Alhoewel de meeste molens geen graan meer malen op dagelijkse basis en voor de eigen brood,- of levensvoorziening, gebeurt er nog veel in ‘molenland’: exposities, rondleidingen, leuke en educatieve activiteiten voor kinderen en de meeste molens maken onderdeel uit van verfrissende fietsroutes. De molenaars doen er echt veel aan om hun molens levend te houden. Daarbij worden ze geholpen door de Molenstichting Limburg.

Klik hier voor het kijken van een korte reportage over de huldiging van de lokale zender L1.

Koninklijk lintje voor Hub van Erve

Zaterdag 1 juli werd er feest gevierd bij de Oisterwijkse molen ‘Onvermoeid’, ook wel bekend als de Kerkhovense Molen. Het was ook best een bijzonder feestje, want tot op het laatste moment wist degene waar het allemaal om draaide nog helemaal van niets; een gebruikelijke traditie bij de uitreiking van een Koninklijke onderscheiding. Molenaar Hub van Erve reageerde na het opspelden van de versierselen door de burgemeester dan ook blij verrast en overdonderd, maar ook even bescheiden als altijd: “Waarom ik, en waarom niet iemand anders? Er zijn nog zoveel andere mensen die ook een heleboel dingen doen!”

 Hub ontving zijn onderscheiding vooral voor zijn enorme inzet op molengebied. Dat strekt zich veel verder dan alleen de Oisterwijkse molen, Hub heeft zich in diverse landelijke en regionale molenverenigingen ook op diverse gebieden verdienstelijk gemaakt. “Het is eigenlijk mijn hobby, maar het lijkt volgens mijn vrouw sinds ik gepensioneerd ben meer op een beroep. Ik ben er dagelijks wel mee bezig”, bekent Hub wanneer hij een reactie geeft aan Oisterwijk In Beeld. Klik hier om de volledige beeldreportage van de uitreiking van de onderscheiding te bekijken, en klik hier om het bijbehorende artikel van het Brabants Dagblad te lezen. Hieronder ziet u een korte foto impressie van de feestelijke gebeurtenissen.

Keldonkse molen op zaterdag 13 mei te bezichtigen tijdens Nationale Molendag

Ruim 900 molens door het hele land zullen tijdens de 45ste Nationale Molendag draaien en/of malen. Korenmolen De Hoop in Keldonk is op zaterdag 13 mei ook geopend en te bezichtigen. De Keldonkse molen wordt op dit moment herbouwd en gerestaureerd, malen kan de molen daarom nog niet. Dat biedt echter wel extra mogelijkheden. De authentieke molenkap staat op dit moment beneden aan de voet van de molen en is daardoor met vaste grond onder de voeten voor iedereen goed te bekijken.

 Korenmolen De Hoop in Keldonk wordt op dit moment herbouwd en gerestaureerd. Eind van dit jaar zullen de wieken van de molen weer draaien. Zo’n maand geleden werd de houten achtkant op de stenen romp gehesen. Op zaterdag 13 mei zullen naast de begane grond ook de eerste twee verdiepingen met een vaste trap te bereiken zijn. Vanaf de tweede verdieping is de fraaie houtconstructie van de achtkant goed te bewonderen.

Medewerkers van Adriaens Molenbouw Weert BV hebben de authentieke molenkap inmiddels naast de Keldonkse molenromp opgebouwd. Op een later tijdstip zal deze op de romp worden gehesen. Voorlopig is daardoor de kap ook zonder klauterwerk voor iedereen goed te bezichtigen.

Het is zeer bijzonder dat ruim 40 jaar na de sloop nog diverse authentieke materialen van de Keldonkse molen bewaard zijn gebleven. George Adriaens- de vader van de huidige molenbouwer Wim- heeft in 1972 de molenonderdelen gekocht en mede op verzoek van historisch bewuste Keldonkenaren al die tijd bewaard. Eerder al arriveerde het originele spoorwiel in Keldonk en zal later onder andere ook de oude koningspil weer worden teruggeplaatst.

Voor de allerkleinsten ligt een gratis Molenkleurboekje klaar. Dit boekje staat vol met mooie kleurplaten waarmee zij de verschillende molentypen leren ontdekken. Daarnaast kunnen de kinderen meedoen aan een kleurwedstrijd. Landelijk organisator De Hollandsche Molen beloont de mooiste kleurplaat met een molenbezoek voor de hele schoolklas van de winnaar. Ook worden er op 13 mei heerlijke pannenkoeken gebakken en is er voor de jeugd een springkussen voor extra vertier.

Korenmolen De Hoop in Keldonk is zaterdag 13 mei geopend van 10.00 tot 18.00 uur.

Gemertse Volksvriend draait!

De restauratie van de Gemertse korenmolen De Volksvriend heeft een lange voorgeschiedenis. Er is daarbij veel inzet getoond door de leden van de Molenstichting Gemert-Bakel. Samen met een provinciale subsidie van € 430.000 heeft dit tot een succesvolle restauratie geleid die in 2015 is gestart en die in april 2017 werd afgerond met de feestelijke (her)opening van de molen.

Lees hier het artikel over de opening in het Eindhovens Dagblad.

Bij deze bijzondere restauratie is door de molenbouwer fa. Beijk tot het uiterste gegaan om oude houten onderdelen, waar die nog maar enigszins te repareren waren, te behouden. Daarmee is in deze molen de historische sfeer voelbaar gebleven en de interessante bouwgeschiedenis is duidelijk afleesbaar. Veel molenonderdelen waren bij de bouw van de molen c.q. het aanbrengen namelijk al tweedehands. Ook aan de buitenkant is er zorgvuldig te werk gegaan: de molen heeft zijn opvallende, bonte uiterlijk – geen enkele Brabantse molen ziet eruit zoals de Volksvriend! – te danken aan het feit dat de oorspronkelijke kleuren nauwgezet zijn gekopieerd.

Deze conserverende aanpak is in de molenwereld een tamelijk nieuwe benadering. Nog maar enkele decennia geleden werden molens bij een restauratie vaak rigoureus vernieuwd en kregen zij standaardkleuren. Hulde dus aan de plannenmakers én de uitvoerders, die hier een resultaat hebben bereikt dat dit monument waardig is.