“Die keer dat ik met een leerling op het bankje bij de molen ging zitten om te genieten.” Dat is een van de mooiste momenten die Jan van Elteren bij de Zundertse molen beleefde. “We hadden de molen naar de wind gedraaid en alles gedaan om te starten. De zeilen erop gelegd. Hij stond in de wind en hij kon draaien.”

“Toen vroeg de leerling: ‘Wat gaan we nu doen?’. Bij de Akkermolen staat een bankje. Ik zei: ‘We gaan daar zitten en we gaan genieten’. We zijn gaan zitten om te kijken naar die draaiende molen die we zelf hadden ingespannen en op de wind gezet. Dat is genieten.”

De Akkermolen was niet de molen die Jan van Elteren verleidde de opleiding tot molenaar te gaan volgen. Dat is De Lelie in zijn woonplaats Etten-Leur. Maar de Akkermolen in Zundert? Die is veel spannender.

“Het is een heel oude molen. Hij is precies hetzelfde gebouwd als de allereerste molens die rond 1200 in Nederland verrezen. Hij is helemaal van hout. Luchtvochtigheid en temperatuur zorgen ervoor dat de delen van de molen uitzetten of juist krimpen. En dat betekent dat die steeds aangepast moeten worden zodat raderen weer goed in elkaar grijpen.

Dat op 10 mei het vierhonderdjarig bestaan wordt gevierd, klopt volgens Van Elteren niet helemaal. “Rond 1390 wordt er al geschreven over een ‘Molen in den Akker’ op dezelfde plek.”

Jarenlang was hij molenaar op die eeuwenoude molen. Tot zijn lichaam hem in de steek liet. Eerst ging hij vaak door zijn enkel, later kon hij zijn been niet meer goed bewegen.Hij bleek een progressieve vorm van MS te hebben. De steile trappen (meer ladders) in de molen kwam hij niet meer goed op. “Als je meel wil malen, moet je vlot naar boven en naar beneden kunnen.”

Inmiddels het voor hem niet meer aan de orde om de molen te draaien. Hij heeft hulpmiddelen nodig om te kunnen lopen. “Als ik überhaupt een beetje kan lopen.” Maar ambassadeur voor het ambacht van molenaar voelt hij zich nog steeds. Hij vindt het belangrijk dat mensen het ambacht blijven leren.

“Maar het is niet voor iedereen weggelegd. Je moet interesse en ontzag hebben voor de kracht van het werktuig. Je kunt de molen met redelijk eenvoudige middelen bedienen. Dat vind ik geweldig. Maar omdat het om zoveel kracht gaat, moet je daar beheerst mee om kunnen gaan.”

Op dit moment is Van Elteren penningmeester van de Stichting Akkermolen Zundert. Die stelt zich tot doel om de molen, die eigendom is van de gemeente Zundert, zo veel mogelijk te laten draaien. Het groot onderhoud gebeurt door de gemeente maar kleine klussen pakken de molenaars zelf aan.

Een behoorlijke domper kwam de afgelopen maanden. Bij molens in andere delen van het land bleken lasnaden van een stalen roede van wieken niet goed. Aan de roeden zitten de wieken vast. Nadat bij andere molens de wieken zelfs afbraken, werd onderzoek gedaan bij de Akkermolen.

“Ze zijn onderzocht met een röntgenapparaat.” Ook bij deze molen bleken heel kleine scheurtjes in de lasnaden te zitten. En dus staat hij sindsdien stil. “Er komen krachten op zo’n roede die niet te voorzien waren.”

De huidige molenaar draait de molen niet meer, de gemeente besloot hem stil te zetten tot er een oplossing is. Wanneer die er komt is nog niet bekend. “Stilstaan is niet goed voor het hout, dan komen er makkelijk insecten in.”

Steven van Beek

Etten-Leur

Al vele jaren komen de jongens heel graag over de vloer bij De Lelie. Ze kennen elkaar ook al van kindsbeen af, dankzij deze gezamenlijke interesse. Leeftijdgenoten die hier jarenlang iedere week weer hun ogen uitkeken en kennis opslurpten.

Nu werken ze er samen. Twee volstrekt verschillende types; de een met bravoure en een duidelijk beeld van de toekomst. De ander wat meer op zichzelf, met een intrinsieke wil beter te worden in wat hij doet.

Ze volgen een opleiding tot molenaar en daar hoort deze stage bij. ,,Mijn vader helpt hier ook als vrijwilliger, dus kom ik hier al heel lang. Je bent de hele dag lekker buiten bezig en het is toch een unieke baan. Wie werkt er nu op een molen? Ik vind het vooral heel leuk om mensen rond te leiden. Vragen te beantwoorden. Mensen mee te nemen in de wereld van molens”, zegt Bram.

Kyeno heeft daar wat meer moeite mee. ,,Ik hou van de techniek. De zeilen op de wieken leggen. Dat lukt me al zelfstandig. Nu liggen er volle zeilen, maar het zouden bijvoorbeeld ook vier halve zeilen kunnen zijn. Als mensen vragen stellen, probeer ik die natuurlijk zo goed mogelijk te beantwoorden, hoewel ik dat moeilijk vind. Dat ben ik aan het leren.”

Fer van Bergen is een van de molenaars hier en helpt de jongens elke week te begeleiden. ,,Bram werkt hier al sinds zijn dertiende elke zaterdag. Hij zou de molen in principe al geheel zelfstandig kunnen draaien, maar dat mag vanwege zijn leeftijd nog niet. Pas als hij 18 jaar is mag hij het examen doen. We proberen hem nog heel veel theorie bij te brengen.”

Want dat leren de jongens ook op hun opleiding. Kennis van al die vijftien tot twintig soorten die in Nederland bestaan en hoe deze verschillen tot uiting komen. Niet alleen korenmolens dus. ,,Ik vind de Zwartenbergse molen ook geweldig. Zo midden in de polders, met dat water, al die krachten en hoe die molen dat allemaal verwerkt. Dat vind ik mooi”, zegt Kyeno.

Het zonnetje schijnt heerlijk deze zondag. ,,Het is altijd de eerste vraag die je stelt: het weer. Dat is vandaag perfect. Een beetje wind, droog, zonnetje, geen kans op onweer. We gaan vandaag zeker malen.”

Bram houdt van deze plek. Vanuit zijn slaapkamer heeft hij er uitzicht op. ,,Ik vind het een bijzondere molen, zo in een woonwijk. Het is toch het symbool van de Leur”, zegt hij.

Deze molen is een ideale leerschool, vindt Van Bergen. ,,Je kunt hier het volledige ambacht zelf doen. En we krijgen geen subsidie, dus we houden onze eigen broek op. Dat is goed om hier te leren. Ook om te zien dat dat gewoon kan.”

Er bestaat bij beide jongens geen twijfel wat ze later willen worden: molenaar. Van Bergen is trots dat Kyeno het vak hier leert. ,,Hij vond het moeilijk een stage te vinden. Weinig bedrijven wilden hem zo intensief begeleiden. Je ziet echt dat hij hier hartstikke veel leert.”

Bram volgt naast de molenaarsopleiding een VeVa-opleiding. ,,Ik wil nog supergraag doorleren en heb veel vertrouwen in de toekomst. Er is nog veel interesse voor het vak.”