Van molenaar Victor Theeuwes van de Standerdmolen in Moergestel kregen wij een artikel toegezonden over het gebruik van wiekstanden. Wij vonden dit zo interessant, dat wij dit graag met u willen delen. De door de schrijver bijgevoegde bijlagen zijn op onze website te vinden. Het gaat daarbij om:
- een artikel van Jan Scheirs (zelf molenaar in Oisterwijk en voorzitter van onze Adviesraad), gepubliceerd in de Gildebrief in 2002;
- een foto van de schrijver als kind voor de molen van zijn opa;
- een artikel uit De Automaat van 15 mei 1926, gepubliceerd in Molenwereld nr 1 van 2009;
- een artikel van Jan Scheirs en Nico Jurgens, in 2005 gepubliceerd in het blad Molinologie van The International Molinological Society Nederland en Vlaanderen.
Wij wensen u veel leesplezier.
Wiekstanden van molens
Zoals u wellicht bekend is, geven molenaars met wiekstanden bepaalde gebeurtenissen aan. Een van de bekendste molenaarsgebruiken is het in de rouwstand zetten van het wiekenkruis bij overlijden van de molenaar of een familielid. Dit gebeurt tegenwoordig ook als er een collega-molenaar in de regio is gestorven. Een paar maanden geleden werden molens in de Kempen en Midden-Brabant in de rouw gezet in verband met het overlijden van molenaar Willem Verbruggen van De Korenaar te Oirschot. Een mooi eerbetoon voor deze zeer kundige en gedreven vakman.
Ook de molens in Goirle werden in de ‘rouwstand’ gezet en in het artikel met foto “Molens in de regio Tilburg in de rouwstand na overlijden” in het Brabants Dagblad werd dit gememoreerd. Uiteraard een prijzenswaardig gebaar. Helaas hanteren deze molenaars de protestantse rouwstand en niet de in onze regio en vroeger ook in Goirle traditionele roomse rouwstand. Uit contacten met molenaars is mij gebleken dat niet alleen in Goirle maar ook op diverse andere molens in Noord-Brabant de traditionele rouwstand niet wordt gebruikt.
In historisch perspectief gezien toont de in de krant afgebeelde foto niet de in onze streek gebruikelijke rouwstand maar de bil- of scherpstand.
Welke wiekstanden bij welke gebeurtenis van toepassing zijn, heb ik meegekregen uit gesprekken in de familie van vaderskant en moederskant (Kock) en met oude (vak)molenaars. In onze regio hoort bij een overlijden de roomse rouwstand te worden gehanteerd, dus de komende roede. Deze wiekstand werd blijkens een drietal artikelen vroeger in ca. 75 % van Noord-Brabant gebruikt. De streken waar andere wiekstanden werden gehanteerd, waren een deel van West-Brabant, de Langstraat en het Land van Heusden en Altena, alwaar de protestantse rouwstand (gaande roede) in zwang was. Het gebruik van de roomse rouwstand was naast in een groot deel van Brabant ook traditioneel in Limburg en Vlaanderen.
Bijgevoegd treft u als bewijs van deze traditie binnen de molenaarsfamilies waaruit ik voortkom een foto aan uit de zomer 1947. In dat jaar heb ik als tweejarige 9 maanden bij mijn grootouders in Den Hout verbleven om te kuren in verband met tuberculose. Op de foto zit ik in het ledikantje en is op de achtergrond molen De Hoop te zien. De wieken staan in de roomse rouwstand omdat mijn opa, Janus Kock molenaar te Den Hout en oud-(landelijk)voorzitter van RK molenaarsbond St. Victor in april 1947 was overleden.
In het kader van uw hierboven aangehaalde doelstelling vraag ik uw aandacht voor het gebruiken van de traditioneel juiste streekeigen wiekstanden op molens en met name de correcte rouwstand en dit bij de moleneigenaren en molenaars in onze provincie te promoten.
Victor Theeuwes, molenaar Standerdmolen Moergestel.